به نام خدا
قتل غیرعمد دسته‌بندی‌های گوناگونی دارد که در مهمترین آنها قتل غیرعمدی به دو دسته قتل شبه عمد و خطای محض تقسیم میشود . با این حال دسته بندی های دیگری نیز برای آن وجود دارد از جمله در حکم شبه عمد و . حتی خود اصطلاح قتل غیرعمد نیز در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی مورد استفاده قانونگذار قرار گرفته است .
در تعریف قتل خطای محض مقنن در بند الف ماده 295 قانون مجازات اسلامی آورده است : قتل در صورتی خطای محض است که جانی نه قصد جنایت نسبت به مجنی علیه ( کسی که جنایت بر وی واقع گردیده ) را داشته باشد و نه قصد فعل واقع شده بر او را مانند آنکه تیری را به قصد شکاری رها کند و به شخصی برخورد نماید .
اکنون باید در اصطلاحات و تعابیر به کار گرفته شده در قانون دقت بسیاری بکنیم تا تفاوت قتل عمد و خطای محض روشن شود . به این ترتیب توضیحات بیشتری در مورد این نوع قتل خواهیم داد :
به طور کلی هر عملی برای آنکه جرم تلقی گردد نیاز به سه عنصر اسای دارد . یکی عنصر قانونی به این معنی که مجرم باید مبادرت به فعل یا ترک فعلی کند که در قانون عنوان مجرمانه داشته باشد . یعنی باید برای آن عمل در قانون ، عنوانی مجرمانه و مجازات قرار داده شده باشد .
دوم عنصر مادی است . عنصر مادی در حقیقت همان فعل یا ترک فعلی است که از مجرم سر زده و موجب وقوع جرم شده است . باید بگوییم در اغلب موارد فعل مثبت مورد نهی قانونگذار و در نتیجه قابل مجازات شناخته شده است ولی گاهی نیز ترک فعل مجرمانه تلقی شده است . منظور از فعل ، عملی مثبت است یعنی کاری انجام شده و ترک فعل یعنی کاری باید انجام می شده ولی از آن استنکاف شده است مثلا ترک انفاق ( پرداخت نفقه ) که تحت شرایطی جرم دانسته شده است . اکنون چنانچه این فعل و ترک فعل ، در اوضاع و احوالی که مقنن بیان کرده است ، رخ دهند و با نتیجه حاصله نیز رابطه علیت داشته باشند ، عنصر مادی جرم کامل شده است .
عنصر سوم در حقیقت عنصر روانی (عنصر معنوی) است . به اعتقاد غالب حقوقدانان وجود عنصر مادی که قانون آن را جرم شناخته است برای احراز مجرمیت بزهکار و مجازات وی کافی نیست و بزهکار باید از نظر روانی یا بر ارتکاب جرم انجام یافته قصد مجرمانه و عمد داشته باشد ( جرایم عمدی) یا در اجرای عمل به نحوی از انحا و بی آنکه قصدی بر ارتکاب بزه از او سر بزند خطایی انجام دهد که بتوان وی را مستحق مسئولیت جزایی شناخت ( جرایم غیر عمدی)
اکنون این عنصر معنوی به دو دسته سوء نیت عام و سوء نیت خاص تقسیم میشود . منظور ازسوء نیت عام یعنی مجرم قصد انجام فعل مجرمانه را داشته است و منظور از سوء نیت خاص یعنی مجرم قصد رسیدن به نتیجه‌ای مجرمانه را داشته است . مثلا عمد و سوء نیت در استفاده از وسیله ارتکاب جرم می شود سوء نیت عام و قصد و سوء نیت برای کشتن فرد می شود سوء نیت خاص .
اکنون مسئله بسیار روشن است . همانگونه که در قتل عمدی بیان کردیم در آنجا هم عنصر قانونی وجود داشت چرا که قانونا این عمل جرم دانسته شده و قابل مجازت می باشد و هم عنصر مادی و هم عنصر معنوی ولی در قتل خطای محض با وجود اینکه عنصر قانونی و مادی وجود دارند ولی نمی توان عنصر روانی را پیدا کرد و در آن نه تنها فاعل قصدی در انجام عمل نسبت به مجنی علیه نداشته بلکه قصد رسیدن به نتیجه مجرمانه را هم نداشته بنابراین آن را قتل خطای محض می دانند و در مجازات آن متفاوت از قتل عمدی است .
مثال را بیشتر توضیح می دهیم در مثالی که بیان کردیم تیر به قصد شکار رها شده بود نه مجنی علیه پس سوء نیت عام وجود ندارد چرا که قصد انجام فعل نسبت به وی را نداشته و از طرفی سوء نیت خاص نیز وجود ندارد چون قصد کشتن وی را نداشته است و می خواسته آن حیوان را بکشد .
مقالات حقوقی ... رحم اجاره ای (قسمت دوم)
عنصر ,قتل ,قصد ,نیت ,سوء ,جرم ,سوء نیت ,خطای محض ,شده است ,عنصر مادی ,نیت خاص ,قانون مجازات اسلامی
درباره این سایت